Showbizzsite 2020
Na het succes van seizoen 1 - gemiddeld 651.000 kijkers en 25,4% marktaandeel op VVA 18-54 - komt er een vervolg op de humaninterestreeks Ooit Vrij. VIER ontgrendelt opnieuw de gevangenis en volgt in het tweede seizoen zowel gedetineerden als geïnterneerden binnen én buiten de muren van de centrale gevangenis van Leuven en de gevangenissen in Oudenaarde, Ruiselede, Brugge en Wortel. Het programma toont hoe gedetineerden zich voorbereiden op hun terugkeer naar de maatschappij. Want de weg naar buiten begint op de dag dat iemand de gevangenis binnenkomt.
Eindredactrice Tess Uytterhoeven: “De verhalen van de gedetineerden in onze gevangenissen zijn zo divers dat Ooit Vrij na 1 seizoen nog lang niet uitverteld was. We zijn blij dat we ook dit jaar weer een gezicht hebben kunnen geven aan de mensen binnen de gevangenismuren. Sommige gedetineerden bereiden zich intensief voor op een leven buiten, samen met gedreven directeurs en psychologen die hun reclassering op punt proberen te krijgen en het risico op herval moeten inschatten. Andere veroordeelden moeten aanvaarden dat hun vrijheid nog veraf is, maar ook zij proberen de band met het leven en hun geliefden buiten de muren te behouden.”
Op 13 maart 2020, in volle draaiperiode voor het tweede seizoen van Ooit Vrij, barstte de coronacrisis los en gingen de Belgische gevangenissen op slot. Gedetineerden konden geen bezoekers meer ontvangen, externe medewerkers sloegen aan het telewerken en gemeenschappelijke activiteiten werden stopgezet. Het gevaar van besmettingen komt in een gevangenis van buitenaf: van bezoekers en van het gevangenispersoneel. En dus ook van een cameraploeg. Ooit Vrij kon met de hulp van creatief gevangenispersoneel en kleine handcamera’s toch exclusief meekijken binnen de gevangenismuren tijdens de lockdown en de uitzonderlijke situaties dat die met zich mee bracht. Het gevangenisleven zag er plots helemaal anders uit.
Vice-eersteminister en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne: “Het is belangrijk dat straffen worden uitgevoerd. Maar het is even belangrijk dat gedetineerden die mogen vrijkomen een tweede kans krijgen. Dat pad naar vrijheid loopt zelden over rozen. Soms gaat het met vallen en opstaan. Het vergt volharding om de juiste keuzes te maken. Gelukkig staat men er niet alleen voor. Dit programma toont de inzet van de vele getalenteerde en gemotiveerde medewerkers in onze gevangenissen. Ze zijn gedreven door het ideaal dat men als beter mens de gevangenis moet kunnen verlaten. Hun werk is van grote maatschappelijke waarde. Het is goed dat ze in de schijnwerpers worden geplaatst.”
Hoe zorg je ervoor dat in tijden van corona de voeling tussen een gedetineerde en de maatschappij niet volledig dreigt weg te vallen? Sommige gedetineerden mogen tijdelijk naar huis, anderen blijven opgesloten, zonder het vooruitzicht van bezoek of lesmomenten. Uit angst voor de epidemie binnen de overbevolkte Belgische gevangenissen, werden honderden gedetineerden op ‘coronaverlof’ gestuurd.
Woordvoerster van het Gevangeniswezen Kathleen Van De Vijver: “Werken in een gevangenis is meer dan gewoon maar een job. Elke dag opnieuw breng je de moed op om te blijven geloven dat je gedetineerden op het rechte pad kan helpen. Medewerkers van het gevangeniswezen werken bovendien ook niet steeds in optimale omstandigheden. De Coronacrisis heeft dat nog eens in de verf gezet maar ook duidelijk gemaakt dat wederzijds respect ten aanzien van elkaar bijdraagt aan het vinden van oplossingen en het verwezenlijken van doelen. We zijn dan ook tevreden dat de makers van Ooit Vrij hebben kunnen vastleggen dat de inzet van onze medewerkers nooit stopt.”
DE GEVANGENISSEN
Leuven-Centraal
Een van de twee Leuvense gevangenissen. In tegenstelling tot Leuven-Hulp, het arresthuis waar Ooit Vrij vorig jaar draaide, wordt Leuven-Centraal bevolkt door mannen die een lange straf uitzitten. Er is in Leuven-Centraal plaats voor 360 mannen en de grote meerderheid daarvan heeft een straftotaal van minstens 5 jaar. Het regime in de gevangenis is aangepast aan een langdurig verblijf, d.w.z. dat de gedetineerden een groot deel van hun tijd in groep kunnen doorbrengen en vrij kunnen rondlopen op de vleugel waar zij verblijven. Ze kunnen ook elkaars cel binnengaan.
Het inrichtingshoofd van Leuven-Centraal is Myriam Coucke. Ooit Vrij volgt één van de regimedirecteurs, Rachel Gysen (38).
Brugge
In het eerste seizoen van Ooit Vrij kwamen zowel de mannen- als de vrouwengevangenis van Brugge aan bod. Tijdens het tweede seizoen zoomen de programmamakers nog verder in op de vrouwenvleugel, waar zo’n 130 vrouwen verblijven. Ooit Vrij kon verhalen sprokkelen uit elke strafcategorie: lang- en kortgestraften, beklaagden en geïnterneerden. Kenmerkend voor de Brugse vrouwengevangenis is de moeder-kindafdeling. Dat is een sectie waar zwangere vrouwen en vrouwen met kinderen kunnen verblijven, van de geboorte tot het kind 3 jaar wordt. Dan moet het de gevangenis permanent verlaten. Dit seizoen kon Ooit Vrij het verhaal volgen van een vrouw van wie de zoon de gevangenis net had verlaten, nadat hij de eerste 3 jaar van zijn leven bij haar in de cel had doorgebracht.
De directrice van de Brugse vrouwenafdeling is Lieve Decaesstecker. Ooit Vrij volgt psychologe Charline Libbrecht (38) die voor de PSD in Brugge werkt, de psychosociale dienst. De PSD begeleidt gedetineerden tijdens hun detentie en bouwt met hen aan een reclasseringsplan. Hun kerntaak is advies geven over strafuitvoeringsmodaliteiten. Is de gedetineerde klaar om de gevangenis voor een paar uur of voor een aantal dagen te verlaten? Komt de gedetineerde in aanmerking voor een voorwaardelijke invrijheidsstelling of een enkelband? En vooral: welke risico’s moeten daarbij overwogen worden?
Voor ze aan de slag ging in het Penitentiair Complex van Brugge deed Charline een jaar vrijwilligerswerk in Bosnië. Ze werkte er als 25-jarige psychologe bij drugsverslaafden, wat ze ziet als de kiem van haar verdere werk binnen justitie. En ze pikte er een mondje Bosnisch op, waardoor ze verrassend vlot kon communiceren met enkele Bosnische beklaagden uit de reeks.
Oudenaarde
In de gevangenis van Oudenaarde verblijven zo’n 150 gedetineerde mannen: 25% beklaagden en 75% langgestraften. Zij hebben straffen van meer dan 5 jaar, en meestal van meer dan 10 jaar. Ook gedetineerden die moeilijk detentiegedrag in een andere gevangenis vertonen, komen vaak in Oudenaarde terecht.
Tijdens de coronalockdown zijn er in de naaiateliers van de gevangenissen meer dan 122.000 mondmaskers gemaakt, het merendeel door de gedetineerden in het naaiatelier van Oudenaarde. Koning Filip heeft hen tijdens een skypegesprek bedankt voor hun bijdrage.
Het inrichtingshoofd van de gevangenis van Oudenaarde is Hans Claus.
Ooit Vrij volgt er psychologe Emmy Goossens (37) en maatschappelijk werker Quinten Vandermeersch (38), een van de weinige mannelijke PSD-medewerkers in de Vlaamse gevangenissen.
Ruiselede
Het PLC van Ruiselede is naast een gevangenis ook een landbouwbedrijf. Het ligt diep in West-Vlaanderen, tussen bossen en akkers. Er is plaats voor 60 gedetineerden. Het is een open inrichting, zonder hoge muren of prikkeldraad, bedoeld voor veroordeelden die niet vluchtgevaarlijk zijn, in groepsverband kunnen leven en willen werken in het landbouwbedrijf. De gevangenis streeft naar 100% tewerkstelling. Gedetineerden kunnen bijvoorbeeld de koeien verzorgen die op het domein leven, of aan de slag gaan als hersteller van paletten in een van de werkhuizen. De meeste gedetineerden slapen niet in cellen maar op chambrettes, waardoor ze een groot deel privacy moeten inleveren.
Gedetineerden komen nooit rechtstreeks in de gevangenis van Ruiselede terecht, ze worden overgebracht vanuit een gesloten instelling. Vanuit Ruiselede bereiden ze zich intensief voor op een terugkeer naar de maatschappij en het PLC is meestal de laatste schakel in hun detentietraject.
Het inrichtingshoofd van de gevangenis van Ruiselede is Chris De Vidts. Ooit Vrij volgt directrice Petra Colpaert (46), de bezielster van het B.Leave-project. Aan B.Leave kunnen gedetineerden deelnemen die veroordeeld zijn voor drugsfeiten en dromen van een drugsvrij leven. Ze doorlopen een traject van 8 maanden therapie, werk en sport, en tijdens het programma worden geregeld drugstests afgenomen. Als apotheose van het B.Leave-project lopen de deelnemende gedetineerden een halve marathon.
Petra Colpaert is ook regionaal drugscoördinator. Ze screent regelmatig mannelijke gedetineerden die om een transfer naar Ruiselede vragen.
Wortel
De gevangenis van Wortel is een van de vier strafinrichtingen in de Noorderkempen. Het gebouw was ooit een landloperskolonie, maar werd bijna 30 jaar geleden omgevormd tot een gevangenis. Er leven nog enkele landlopers op het domein. De gevangenis is een strafhuis, er verblijven dus vooral definitief veroordeelden. Er is plaats voor 295 mannelijke gedetineerden. Er is een uitgebreid educatief centrum, waar gedetineerden beroepsgerichte opleidingen kunnen volgen, zoals een schilderscursus. Moeilijk bereikbare gedetineerden kunnen er aan de slag in de moestuin of het fietsatelier.
Het inrichtingshoofd van de gevangenis is Lut Ruttens. Ooit Vrij volgt er psychologe Karen Beernaert (38), vorig jaar ook al kort te zien in het programma. Zij werkt nu 4 jaar voor de PSD in Wortel, waar ze coördinator is van een team van 8 PSD-medewerkers. Daarvoor was ze 8 jaar actief voor de PSD van de gevangenis van Merksplas.
Seizoen 2 is elke maandag om 20.35 te zien op VIER
